Odsjek za historiju je jedan od najstarijih odsjeka na Filozofskom fakultetu u Sarajevu. Izrastao je iz Katedre za istoriju koja je formirana 1950. godine. Od osnivanja do danas profesori na Odsjeku za historiju bili su priznati naučnici na polju historijske nauke. Prvi profesori na Odsjeku bili su ujedno i jedni od osnivača Filozofskog fakulteta, Univerziteta i drugih naučnih institucija u Sarajevu (Anto Babić, Hamdija Kapidžić, Branislav Đurđev).

Velik broj objavljenih naučnih radova, monografija, studija, članaka, prikaza i osvrta govore o naučnoj i stručnoj aktivnosti nastavnika i saradnika Odsjeka. Istraživanja koja su na osnovu izvorne građe i priznatih naučnih metoda izvršili zaposleni na Odsjeku za historiju u 70 godina postojanja uglavnom se odnose na različita pitanja iz historije Bosne i Hercegovine i ostalih zemalja jugoistočne Evrope te obuhvataju vremensko razdoblje od neolita do savremenog doba. Izvorni naučni radovi članova Odsjeka, nastali kao rezultat ovih istraživanja, doprinijeli su rješavanju brojnih pitanja historijske nauke, kako teorijskih tako i praktičnih, produbljujući na taj način saznanja o povijesnoj stvarnosti i bogatstvu kulturnog života na navedenim prostorima.

Članovi Odsjeka su od njegovog osnivanja aktivno sudjelovali u naučnom i kulturnom životu Bosne i Hercegovine. U vrijeme kada se u našoj zemlji posvećivala posebna pažnja otvaranju novih naučnih, kulturnih i obrazovnih ustanova kojima je bio prijeko potreban obrazovan i stručan kadar, nastavnici i saradnici Odsjeka za historiju značajno su utjecali na organizaciju naučnog rada održavanjem brojnih predavanja i seminara, na Fakultetu i izvan njega, kao i učešćem u drugim naučnim i kulturnim ustanovama, u projektima, stručnim udruženjima, redakcijama, organizacionim odborima naučnih skupova i sl. Od profesora koji su predavali na Odsjeku njih deset bili su ili su i sada članovi Akademije nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, a više bivših i sadašnjih nastavnika nagrađeno je najvećim nagradama koje su se dodjeljivale u bivšoj Jugoslaviji i u Bosni i Hercegovini. Neki nastavnici Odsjeka obavljali su i odgovorne funkcije u institucijama vlasti (potpredsjednik Vlade BiH, ministar prosvjete/obrazovanja, zamjenik ministra prosvjete/obrazovanja, ambasadori i sl.) ili u najprestižnijim naučnim ustanovama (profesori Alojz Benac i Branislav Đurđev bili su predsjednici ANUBiH, a šest profesora Odsjeka za historiju obavljali su dužnost dekana Filozofskog fakulteta u Sarajevu).

Odsjek za historiju je centar oko kojeg su se decenijama okupljali historičari iz cijele Bosne i Hercegovine. On je bio sjedište Društva istoričara Bosne i Hercegovine. U razdoblju 1949-1990. godine izišlo je 30 svezaka časopisa Društva koji je nosio naziv Godišnjak Društva istoričara Bosne i Hercegovine. Godišnjak je prikazivan i ocjenjivan u stručnim publikacijama u svim centrima na jugoistoku Evrope i šire. Ocjene su bile pozitivne a po svom stručnom pristupu, kvalitetnim redakcijama i recenzijama časopis se prepoznavao i uvrštavao među značajnije na jugoistoku Evrope. U novije vrijeme Odsjek izdaje svoj časopis Radovi (Historija, Historija umjetnosti, Arheologija), koji je svojevrsni nastavak Godišnjaka. Do sada je objavljeno ukupno šest brojeva ovog časopisa. U okviru Centra za naučnoistraživački rad i stručne aktivnosti Filozofskog fakulteta djeluje Centar za historijska istraživanja čiji je cilj intenziviranje i bolja prezentacija naučne djelatnosti članova Odsjeka, Odsjeka te bosanskohercegovačke historiografije u cjelini.

Odsjek za historiju je imao i ima nezamjenjivu ulogu u obrazovanju predavača historije. Obrazovanje kadrova za nastavni proces u osnovnim i srednjim školama vršio se na dodiplomskom studiju, koji je od osnivanja do sada trajao četiri godine, a od akademske 2005/2006. način studiranja je u duhu bolonjskog procesa (u tri ciklusa). Primjena bolonjskih principa omogućava svestranije obrazovanje, efikasniju pripremu za buduće radne angažmane i prohodnost kroz raznolike evropske studije. U novijim generacijama studenata historije bilo je studenata koji su dio svog obrazovanja obavljali kao gostujući studenti na univerzitetima u Evropi i Americi, a isto tako skoro svake godine studenti iz drugih zemalja jedan ili dva semestra pohađaju dio nastave na Odsjeku za historiju. Od 1950. godine, kada je upisana prva generacija studenata za historiju, do danas, pored studenata iz Bosne i Hercegovine, studirao je na Odsjeku i značajan broj dodiplomaca, postdiplomaca ili doktoranata iz Evrope i Svijeta.

Razvoj historijske nauke u Bosni i Hercegovini Odsjek je usmjeravao preko postdiplomskog studija a sada to čini kroz doktorski studij u trećem ciklusu. Magistarske i doktorske teze, iz različitih oblasti, do danas je na Odsjeku odbranilo nekoliko desetina postdiplomaca i doktoranata iz zemlje i inozemstva, od kojih je većina zauzelo istaknuto mjesto u historijskoj nauci.

Odsjek samostalno obrazuje nastavno-naučni kadar na svim nivoima. Nastavni plan i program po kojem se studira vremenom se profilirao u skladu sa razvojem historijske nauke i promjenama u društvu. Posljednjih decenija historija se na Odsjeku izučava u tri koncentrična kruga – a) nacionalna (historija Bosne i Hercegovine); b) regionalna (Historija jugoistoka Evrope); c) opća (evropska i svjetska historija). Od akademske 2002/2003. kao sastavni dio Odsjeka počela je sa radom Katedra za historiju umjetnosti, a od 2009/2010. Katedra za arheologiju..

Na Odsjeku za historiju obrazuju se budući nastavnici, profesori historije i naučni radnici. Zavisno od kombinacija s drugim predmetima i odsjecima Filozofskog fakulteta i drugih fakulteta Univerziteta u Sarajevu, otvorena je mogućnost i za brojna druga zvanja koja se studiraju u kombinaciji ili uporedo sa historijom.

Nastavni plan i program Odsjeka za historiju koncipiran je tako da su diplomirani studenti, pored rada u osnovnim i srednjim školama, osposobljeni i za rad u naučnim i kulturnim institucijama (fakulteti, instituti, muzeji, arhivi, kulturna društva itd.). Kandidati koji završe Odsjek za historiju mogu obavljati određene poslove i u državnim institucijama, sredstvima informiranja i slično. Brojni naši svršeni studenti postali su ugledne diplomate, publicisti, novinari, javni i kulturni radnici.

Odsjek čine profesori, docenti, viši asistenti, asistenti i studenti. U 70 godina dugoj tradiciji nastavni proces su izvodili: Ahmed S. Aličić, Vlado Azinović, Anto Babić, Nikola Babić, Miloš Bajić, Alojz Benac, Borivoj Čović, Pejo Ćošković, Amir Duranović, Miroslav Đorđević, Branislav Đurđev, Milorad Ekmečić, Emir Filipović, Melisa Forić Plasto, Ferdo Gestrin, Hamid Hadžibegić, Iljas Hadžibegović, Ferdinand Hauptmann, Enver Imamović, Fahrudin Isaković, Dževad Juzbašić, Husnija Kamberović, Hamdija Kapidžić, Ibrahim Karabegović, Muhamed Karamehmedović, Amila Kasumović, Fahd Kasumović, Desanka Kovačević-Kojić, Tomislav Kraljačić, Ibrahim Krzović, Esad Kurtović, Dubravko Lovrenović, Sida Marjanović, Salmedin Mesihović, Ekrem Mursel, Vesna Mušeta-Aščerić, Boris Nilević, Esad Pašalić, Almir Peco, Petar Pejčinović, Muhidin Pelesić, Enes Pelidija, Stanko Perazić, Rade Petrović, Edin Radušić, Minela Radušić, Dimitrije Sergejevski,  Haris  Silajdžić,  Amra Šačić  Beća,  Zijad  Šehić,  Slobodan Šoja, Marko Šunjić, Ibrahim Tepić, Đuro Tošić, Ahmed Tuzlić, Vinko Valčić, Milan Vasić, Snježana Vasilj, Željko Vujadinović, Pavo Živković.

Sada na Odsjeku rade: Zijad Šehić, Husnija Kamberović, Esad Kurtović, Edin Radušić, Salmedin Mesihović (redovni profesori), Amila Kasumović, Emir Filipović (vanredni profesori), Fahd Kasumović, Amir Duranović, Amra Šačić Beća (docenti), Melisa Forić Plasto (viši asistent), Minela Radušić, Almir Peco (asistenti).

Doprinos radu Odsjeka dali su i bibliotekari, koji su ovdje radili ili sada rade: Fejzulah Hadžibajrić, Severin Montina, Habiba Koldžo, Milan Nikolić, Fuada Muslić, Sadžida Bjelak i Elvira Poljak-Bajramović.